DİRENÇ NEDİR?

Bu makalemizde elektronik devrelerin olmazsa olmazı pasif devre elemanı olarak sınıflandırabileceğimiz “DİRENÇ”ten bahsedeceğim. Direncin kullanım alanlarından bahsetmeye kalksak en basit flip flop devresinden kullandığımız bilgisayarlara kadar hemen hemen bütün elektronik aleti saymamız gerekir.

Tanıma gelirsek Direnç; Elektrik akımının geçişine zorluk gösteren devre elemanıdır.Bu zorluktan dolayı direnç üzerinde gerilim düşümü meydana gelir ve enerji harcanması oluşur. Bu enerji harcaması nedeniyle  direnç pasif devre elemanlarına girer.

Elektronik devrelerdeki kullanımlarını ise gerilim bölücü ve akım sınırlayıcı olarak iki şekilde inceleyebiliriz.

Direncin birimi Ohm’dur ve  Ω sembolüyle gösterilir.  Devrelerde is gösterimi daha kolay olan R veya r ile belirtilir. Kullanımda büyüklükleri sırasıyla ;

1OhmΩ

1000Ω                  >>>           1KΩ(Bir Kiloohm)

  1000K                  >>>          1MΩ(Bir Megaohm)

olarak sıralanabilir.  Uygulamada 0Ω’dan bikaç MΩ’a kadar kullanılıyor.

                    

Bu tabloyu aklımızda kolay yer etmesi için;

SoKaKTa SaYaMaM GiBi

Kelimeleriyle kodluyoruz. Kelimelerdeki sessiz harfler sorasıyla dirençlerin üzerindeki renklere denk geliyorlar.

              

                Dirençlerin kullanımındaki değerlerini üzerlerindeki renk kodlarıyla tanımlanır.  4 ve 5 renkli dirençler piyasada mevcuttur. Bu renklerin değerlerini ise aşağıdaki tabloda belirtilen rakam değerleriyle belirleyeceğiz.

                                  

   Şimdi bu tabloya bakarak birkaç tane örnek direnç renk değeri belirleyelim. Hesaplamayı önce 4 renk bandlı direnç için yapalım. 4 renkli tabloda ilk 3 renk dirençi akıma karşı göstereceği zorluk derecesini etkileyecek. 4. renk ise bu direncin belirtilen değer üzerinde toleransını yüzde olarak belirtecek.

   İlk ölçüm yapacağımız renkler piyasada çok sık göreceğimiz  bir direnci bulduracak bize. Örnek olarak KAHVE-SİYAH-KIRMIZI-ALTIN renklerini belirleyelim. Bu renklerden en soldaki Kahverengi direncin ilk rakamını oluşturacak. Tablodan baktığımızda bu renge karşılık gelen değer    

1

    İkinci rengimiz olan SİYAH direncin 2 rakamı olacak ve tablodan baktığımızda siyaha karşılık gelen direncin rakamı 0.

 Şimdi elimizdeki rakamların sıralaması

10

    Sırada çarpan olarak kullanacağımız 3 renk olan kırmızı geldi. Kırmızının tablodaki çarpan değeri 100. Sıraladığımız rakamları bu çarpan değeriyle çarptığımızda direncimizin değerini bulacağız. Bu değer

1000Ω yani 1KΩ dur.

   Peki bu tolerans değeri ne, ne işimize yarar? Aslında amatör devrelerin çoğunda bizi pek ilgilendirmez bu değer. Tolerans değeri amatörden ziyade yüksek hassasiyet istediğimiz devrelerde bizi ilgilendirir. Örnek direncimizin tolerans değeri olan altının tablodaki değeri %5. Yani bizim direncimizin 1KΩ olan değerinin %5 altında veya üstünde olabileceğini belirtiyor.  Bu fark ise direncin üretim kalitesi, ortam sıcaklığı gibi faktörlere bağlı olarak değişebiliyor.

   Beş renkli direncide benzer şekilde kolayca hesaplayabiliyoruz. Beş renkli direnç ile dört renkli direnç arasındaki tek fark dört renklide ilk 2 band olan rakamlar beş renklide 3 bandda ifade ediliyor. Aynı 1KΩ dirençimizi birde beş renkli olarak ifade edelim.

İlk rakam yine bir olması için KAHVERENGİ seçiliyor. İkinci ve üçüncü rakamları SİYAH seçebiliyoruz ve elimizdeki rakam değeri 100 oluyor. Şimdi çarpan olarak 100’e değil 10’a ihtiyacımız var. Tablodan baktığımızda çarpan değeri 10’a karşılık gelen değerin KAHVERENGİ olduğunu göreceğiz. Tolerans değerimiz az öncede bahsettiğim gibi üretim kalitesiyle belirlenecek. Genelde piyasadaki dirençlerin toleransının ALTIN olduğunu varsayaraktan  direncimizin renklerinin KAHVE-SİYAH-SİYAH-KAHVE-ALTIN olduğunu görüyoruz.

Şimdi direnç değerleriyle ilgili birkaç örnek yaparak direnç konumuzu pekiştirelim.

ÖRNEK 1: Yeşil-Mavi-Sarı-Altın renk bantlarına sahip 4 renkli direncin değerini tablomuza bakarak belireyelim.

YEŞİL          MAVİ          SARI          ALTIN

5                    6              0000                   %5

560000Ω yani 560KΩ değerinde %5 toleranslı bir direnç olduğunu görüyoruz.

                ÖRNEK 2: Kahve-Siyah-Altın-Altın renk bantlarına sahip direncin değerini tablomuza bakarak belirleyelim.

KAHVE          SİYAH          ALTIN          ALTIN

1                    0                    0,1                    %5

Direncin değerinin 1Ω değerinde %5 toleransına sahip bir direnç olduğunu belirledik.

ÖRNEK 3: Sarı-Mor-Turuncu-Gümüş renklerine sahip direnç son örneğimiz olsun.

SARI          MOR          TURUNCU          GÜMÜŞ

4                    7                    000                     %10

47KΩ değerinde %10 toleransına sahip bir direnç olduğunu belirledik.